Rozważania o przemocy (2014) / 12TH DOCS AGAINST GRAVITY FILM FESTIVAL

Rozważania o przemocy to film dokumentalny, którego rdzeniem jest książka psychiatry i działacza politycznego Frantza Fanona, Wyklęty lud ziemi z 1961 roku. Autor bada psychologiczny wpływ kolonizacji na kondycję narodu oraz konsekwencje i warunki budowy ruchu antyimperialnego. Jego wnikliwe badania i obserwacje posłużyły do zrealizowania filmu, który daleki jest od stereotypowego podejścia do niewolnictwa, kolonizacji, a przede wszystkim tematu przemocy.

Reżyser obrazu, Göran Olsson nurkuje w otchłań archiwalnych materiałów związanych z ruchami rewolucyjnymi w Angoli, Liberii, Rodezji czy Mozambiku; płynnie przeplatając je z narracją piosenkarki Lauryn Hill, jako swoistego głosu autorytetu w tle. Ilustracja dydaktyczna połączona ze słowami Fanona głoszącego, że kolonializm to siła niszcząca, pełna bezpodstawnej przemocy tworzy bardziej ciekawy wykład niż film. Poza krótką i bezkrytyczną przedmową profesor Gayatri Chakravorty z Uniwersytetu  Columbia, twórca  nie docieka próby interpretacji książki, której problematyka po dziesięcioleciach mogłaby domagać się ponownej reinterpretacji i świeższego spojrzenia.

Sama tematyka dokumentu oscyluje w uniwersum sytuacji „Czarnego wśród Białych”, ze wszystkimi jej implikacjami i konsekwencjami. Śledzimy rozważania dotyczące kształtowania się nowych form stosunków społecznych, uwalniania się od anachronizmów, a przede wszystkim od wszechdominacji kolonialnej krajów Trzeciego Świata. Idąc dalej autor zauważa kształtowanie się nowego narodu, bardziej świadomego i zintegrowanego. Uracza nas przemyśleniami na temat dekolonizacji i jej różnych dróg. W centrum stawia człowieka i trudny proces zmiany postrzegania go z „rzeczy skolonizowanej” do jednostki ludzkiej. Nie będzie on jednak możliwy bez odwrócenia i zlikwidowania sytuacji kolonialnej. Uważa, że aby tego dokonać na poziomie drogi mentalnej, psychicznej (która jest podstawą) należy użyć przemocy – jako niezbędnego sposobu usunięcia skutków wiekowej przemocy kolonialnej. Fanon uważa to za istotę rewolucji, która jako jedyna może uleczyć świadomość narodów Trzeciego Świata.

Film opowiada o skomplikowanej historii kolonialnej w Afryce, z widokiem na takie obszary jak RPA, Rwanda czy Kongo. Słowa Fanona służą do uzasadnienia i poprowadzenia widzów przez ciemne karty tej historii – bez zbędnych maksym o pokoju, miłości i zrozumieniu. Obraz to swoisty akt oskarżenia wypowiedziany przez ofiary kolonializmu, skierowany do dzisiejszej Europy. Rozważania o przemocy kończą się wezwaniem do działania i tworzenia nowej przyszłości dalekiej od utartych szlaków europejskich.